مصائب انسان‌های گرفتار در کلانشهرها در حوزه رفت و آمد یکی از مسائل اساسی فراروی مدیریت شهری است، که برای رهایی از آنها نیازمند مداخلاتی هماهنگ، فراگیر و سیستماتیک در ساحات کالبدی و انسانی شهر هستیم. در عرصه کالبدی مهندسی مطلوب معابر و فضاهای عمومی شهر، توسعه حمل و نقل عمومی و زیرساخت‌های مرتبط و توسعه متوازن شهری و توزیع همگن فضاهای خدماتی برآورنده نیازهای مختلف انسانی از جمله راهکارهای مد نظر مدیران شهری است، اما در این حوزه نقش اصلی از آنِ انسان است.
انسان به عنوان عنصر اساسی شهر برای زیست مطلوب شهری نیازمند مهارت‌ها و توانمندی‌هایی است که ضمن بیشینه کردن پاسخ به نیازهای خود، تعامل او با شهر، جامعه و آحاد آن را در مطلوب ترین شکل تنظیم کند، از اینرو آموزش‌های شهروندی به معنای آموزش دانش‌ها، نگرش‌ها و مهارت‌های مورد نیاز برای زندگی مطلوب اجتماعی همواره در صدر دستور کار مسوولان تعلیم و تربیت قرار دارد.در دوره جدید مدیریت شهری بر مبنای گفتمان منتخب مردم یعنی «گفتمان زندگی»، یکی از اصلی ترین موضوعات مورد توجه آموزش‌های شهروندی است، که در این میان بخشی از رفتارهای شهروندی که با ماموریت‌های شهرداری یعنی مدیریت حمل و نقل شهری، خدمات و محیط زیست شهری و عمران و آبادانی شهر مرتبطند، از موضوعات دارای اولویت سازمان اجتماعی و فرهنگی می باشد. در این راستا نیاز است که پس از نیازسنجی و مشخص شدن فاصله بین وضعیت موجود و مطلوب، اهداف و محتوا و روش‌های آموزش مشخص شده و پس از اجرا تغییرات رفتاری رصد شود.
هدف ما در حوزه حمل و نقل تربیت شهروند متعهد به فرهنگ ترافیک است، بدین معنا که فرد ضمن آگاهی از قوانین راهنمایی و رانندگی، از شرایط روانی و مهارت‌ها و رفتارهای لازم نهادینه شده برای تردد مطلوب در شهر به صورت پیاده و سواره(راننده یا مسافر) برخوردار باشد، که برای این موضوع باید نهادهای آموزشی اعم از رسمی و غیر رسمی به صورت هماهنگ و منظم با نقش‌هایی تعریف شده و تکمیل کننده، در کنار نهادهای انتظامی و قضایی برای التزام به رعایت قوانین قرار گیرند و با تنظیم برنامه ای علمی، قابل پایش به لحاظ اثربخشی و فراگیر رفتارهای شهروندی را بهبود بخشند.
دراین راه برای رسیدن به یک راهبرد مناسب، اگر برمبنای نظریه انتخاب عقلانی، شهر را جامعه ای متشکل از افرادِ آگاه و مختار و هدفمند بدانیم که همواره به دنبال بیشینه کردن سود خود هستند، برای بهینه سازی رفتارهای ترافیکی، سودمندسازی تعهد به قوانین و مقررات ترافیکی بهترین راهبرد است. یعنی اگر التزام به حمل و نقل عمومی و رعایت قوانین ترافیکی را برای شهروند سودمند کنیم و وی از این سودمندی آگاه شده و آن را تجربه کند، بی تردید رفتارهای شهروندی به تدریج به وضع مطلوب خود ارتقا پیدا خواهد کرد، لذا مدیریت شهروندی اولا باید در بعد مهندسی رفتار مطلوب ترافیکی را سودمند کند و ثانیا در حوزه فرهنگی باید شهروند را از این سودمندی آگاه کرده و شرایط روانی لازم را فراهم کند. به عنوان مثال باید معاونت حمل و نقل شهرداری زمان و کیفیت رسیدن به مقصد را با وسیله حمل و نقل عمومی برای شهروند بیشینه کند و سپس معاونت فرهنگی با اقناع و آگاه سازی او به این سودمندی، او را به انجام رفتار مطلوب ترغیب کند.
برای تحقق این هدف و طی این مسیر پیچیده، وسیع و صعب فرارو، نیازمند مشارکت نهادهای آموزشی و یاری نخبگان و سمن ها هستیم که امیدواریم بهره‌مند شویم.
فایل ویژه نامه شهریاران را از اینجا دریافت کنید.
